THIS POST IS ALSO AVAILABLE IN : 
English
Image: Geertjan Preyde
DE URAK LAWOI, DE EERSTE BEWONERS VAN KOH LIPE
In dit artikel zoomen we in op de Urak Lawoi die zich al meer dan een eeuw geleden op onder andere het eiland Koh Lipe vestigde. De Urak Lawoi is een stam behorende tot de Chao Lay, een volk woonachtig in Thailand dat al minstens 300 jaar de Andamanse Zee bevaart. Deze zeenomaden waren de eerste, en voor lange periode ook de enige bewoners, van eilanden als Phuket, Koh Phi Phi, Koh Lanta, Koh Jam, Koh Bulon Leh / Don, Koh Payam, Koh Surin, Koh Tarutao, Koh Lipe, Koh Adang en Koh Rawi. De laatste drie genoemde eilanden behoren tot de Butang archipel. Tegenwoordig is deze archipel onderdeel van het Tarutao National Park in het uiterste zuiden van Thailand, tegen de Maleisische grens aan.
WIST JE DAT?
In hun eigen taal, wat officieel geen schrift kent, staat het woord Urak voor mensen en Lawoi voor zee. De Urak Lawoi zijn de mensen van de zee.
Chao Lay gemeenschap op Koh Phi Phi | Image: Julien Beytrison (Flickr)
Chao Lay op Phuket | Image: Dawn Farrell (Flickr)
De Chao Lay
In Thailand bestaan er drie stammen van zeemensen, die in het Thais Chao Lay heten – Chao betekent mensen en het woord Lay komt van Talay wat voor water en in dit geval de zee staat. Chao Lay betekent dus letterlijk de mensen van de zee. Vroeger, voordat de Chao Lay zich in Thailand vestigde, hadden deze mensen van de zee geen enkele nationaliteit en zworven als nomaden over de Andaman Zee .IN Thailand zijn er drie verschillende stammen die allemaal tot de Chao Lay behoren. Zo heb je de Moklen die onder andere in de provincie Phang Nga wonen en de Moken, bekend van Moken Village op Koh Surin, onderdeel van de Surin Eilanden. En dan is er nog de grootste en meest geïntegreerde stam, de Urak Lawoi woonachtig op onder andere Phuket, Phi Phi en Lipe. Het is de groep Urak Lawoi die op Koh Lipe woont waarover dit artikel voornamelijk zal gaan.
Chao Lay op Koh Jum | Image: Morpheus (Flickr)
Alle drie de groepen zijn onderdeel van de grote maritieme Austronesische familie die zich uitstrekt vanuit het zuiden van de Filippijnen, via Borneo, Sumatra tot aan de Mergui archipel in Myanmar en zelfs nog verder westwaarts tot helemaal aan Madagaskar.
WIST JE DAT?
Andere namen voor de Chao Lay zijn Chao Nam (mensen van het water) en Thai Mai. Dit laatste is een grote belediging naar het volk aangezien Thai Mai “nieuwe Thai” betekent terwijl ze al eeuwen in Thailand wonen. Westerlingen neigen vaak naar de benaming Sea Gypsies (de zigeneurs van de zee / zeezigeneurs). Wij noemen deze bijzondere groep gewoon Chao Lay.
Image: Geertjan Preyde
De laatste grote emigratie van de Chao Lay
De laatste grote emigratie van dit volk van de zee begon omstreeks 1875. Omdat in 1869 het Suezkanaal werd geopend kon de vaart naar Nederlands Indië via Atjeh verlopen. In die tijd waren daar veel piraten actief en dat vroeg om een harde aanpak. Mede hierom, zo redeneerden de Nederlanders, moest het sultanaat Atjeh onderdeel worden van het Nederlandse koloniale rijk.
In 1873 begon Nederland een bloedige oorlog die tot 1942 zou duren waarbij ook jacht op piraten gemaakt werd. Veel Urak Lawoi, die door hun maritieme levensstijl ook voor piraten werden aangezien vreesden voor hun leven en trokken al vluchtend richting het noorden. Trouwens, een klein deel van de Urak Lawoi waren ook echte piraten.
WIST JE DAT?
We weten inmiddels al dan Urak Lawoi mensen van de zee betekent maar de oorsprong komt uit de oud Maleisische taal Bahasa Melayu waar dit volk Orang Laut werd genoemd.
Sea Gypsies in Maleisië | Image: Fabio Achilli (Flickr)
Toh Kiri
Omstreeks 1908 besloot een man, genaamd Toh Kiri, samen met een groep vrienden, Atjeh in Indonesië te verlaten. Ze waren van plan om elders een plek te zoeken waar ze zich konden vestigen. Eerst roeiden ze naar Gunung Jerai in Kedah, het huidige Maleisië. Daarna voeren ze verder en verbleven ze op het Thaise eiland Koh Bulon. Na een korte tussenstop op Koh Bulon besloten Toh Kiri en zijn vrienden om nog verder in noordelijke richting te varen tot aan Koh Lanta, gelegen in de provincie Krabi. Koh Lanta beviel de vrienden van Toh Kiri wel en ze vestigden zich op het langgerekte eiland. Toh Kiri zelf besloot elders een plek te zoeken om in zijn levensonderhoud te voorzien. Hij voer terug, weer zuidwaarts, en kwam uiteindelijk aan op het tropische paradijsje Koh Lipe. Hier vond hij wat hij zocht, een overvloed aan voedsel en natuurlijke hulpbronnen op het eiland en in de zee eromheen.
Koh Lipe in de verte | Image: ThailandMagazine
De eilanden Koh Lipe, Koh Adang en Koh Rawi zijn vergeleken met de andere, meer noordelijke eilanden als Koh Phi Phi en Koh Lanta en Phuket, pas recentelijk gekoloniseerd door de Urak Lawoi. De immigratie van de Urak Lawoi vanuit Atjeh, (Sumatra / Indonesie), kwam in golven. De eersten Urak Lawoi kwamen in kleine groepjes, eiland voor eiland en vestigden gemeenschappen op onder andere Phuket en Koh Lanta.
Image: Geertjan Preyde
Thailand of Maleisië?
Omdat Koh Lipe en de omringende eilanden onbewoond waren, was het niet geheel duidelijk tot welk land ze behoorden. Thailand of British Malaya (het huidige Maleisië). Toh Kiri kwam in contact met de gouverneur van Satun, een provincie in het zuiden van Thailand, om de mogelijkheid van een permanente vestiging te bespreken. Hij stond daar niet onwelwillend tegenover, hier lag immers een kans om de eilandengroep bij Satun en dus Thailand in te lijven. Daarom gaf de gouverneur van de Thaise provincie Satun Toh Kiri toestemming om zich op Koh Lipe te vestigen en op het eiland een gemeenschap te stichten.
Altaar ter nagedachtenis van Toh Kiri | Image: Geertjan Preyde
Image: Geertjan Preyde
Inpakken en wegwezen
De gemeenschap op Koh Lipe groeide snel en er kwamen al gauw nederzettingen nabij liggende eilanden als Koh Adang, Koh Rawi en Koh Tarutao. Tot aan de oprichting van het Tarutao National Park in 1973, waren er in totaal 12 dorpen van de Urak Lawoi buiten het eiland Koh Lipe. Acht dorpen lagen op Koh Adang, drie op Koh Rawi en één op Koh Tarutao. Na de oprichting van het eerste maritime natuurpak van Thailand, Tarutao National Park werd de Urak Lawoi gedwongen de eilanden te verlaten. Alle dorpen moesten worden ontruimd, op twee na, Teloh Cengan en Teloh Puya op Koh Adang. Een groot deel vestigde zich op Koh Lipe en de rest ging vertrok naar Koh Lanta en Phuket. Tot de opkomst van het toerisme was het leven van dit volk betrekkelijk eenvoudig. Het dagelijkse leven bestond uit vissen en het rapen van schaaldieren en zeekomkommers vanaf de zeebodem.
BEKIJK OOK
Picture This #15 met prachtige foto’s van Koh Lipe en Picture This #17 met foto’s van het Koh Tarutao National Park. Deze gebieden zijn in het verleden grotendeels de thuisbasis van de Urak Lawoi geweest.
Image: Geertjan Preyde
Zeekomkommers en andere handel
De handel in zeekomkommers (trepang) is al eeuwen een lucratieve handel, dat zich vooral richt op China en Chinese gemeenschappen buiten China. Daar de leefomgeving van de Urak Lawoi zeer afgelegen was, waren de contacten met de Thai van het vaste land minimaal. De Urak Lawoi waren dus afhankelijk van een tussenhandelaar, een ”Taukay” genoemd. Goederen, zoals rijst, kleding, luxe artikelen, alcohol en tabak etc., werden door de Taukay geleverd zolang de Urak Lawoi hem een constante hoeveelheid vis leverden. Het was een gemakkelijk leven waar geven en nemen in balans waren.
Een zeekomkommer | Image: Oleg Nabrovenkov (Flickr)
Landjepik op Lipe?!
Later werd de ruilhandel vervangen door geld, maar het handelsprincipe bleef min of meer gelijk. In de jaren 70 en 80 begonnen investeerders land te kopen van de inwoners, waarbij hun verteld werd dat ze het anders aan het Tarutao National Park moesten afstaan voor veel minder. In die tijd, verloren veel Urak Lawoi de rechten op het land wat zij bewoonden en hadden gecultiveerd. Volgens het Satun Land Office, was in 1998, van de 2400 rai (1 rai = 1.600 m2) op Lipe, 934 rai (39 procent) particulier grondbezit met legale status. Behalve van het gezin van het voormalig dorpshoofd en enkele andere families is van veel stukken land nog steeds niet duidelijk wie de eigenaar is. De strijd om de landrechten duurt nog tot op de dag van vandaag.
Na de tsunami van 2004
Na de verschrikkelijke tsunami van 2004 ging het bergafwaarts. Het ene na de andere resort werd uit de grond gestampt en de Urak Lawoi werden wederom gedwongen te verhuizen. Er waren vroeger vijf dorpen op Lipe, vier op Sunrise Beach en één op Pattaya Beach. Ze zijn allemaal weggedrukt naar het midden van het eiland. Begraafplaatsen verdwenen onder de resorts. Er is er nog één over, maar niet meer in gebruik. De Urak Lawoi begraven hun doden nu op Koh Adang.
Urak Lawoi dorp op Koh Lipe | Image: Geertjan Preyde
WIST JE DAT?
In de week na de verwoestende tsunami hebben wij in Nederland meer tienduizenden euro’s opgehaald bij evenementen die in de de diverse podia, clubs en andere locaties op oud en nieuw 2004 gehouden werden. Veel organisaties plaatsen een pot bij de deur voor giften en de portiers schonken hun tip aan de slachtoffers van de tsunami in Thailand.
Begraafplaats van de Urak Lawoi op Lipe | Image: Geertjan Preyde
Weinig van de oorspronkelijke bewoners van Koh Lipe profiteren van het toerisme, de resorthouders werken liever met Thai ondanks dat de Urak Lawoi heel hard werkt. Alleen als gids en schipper worden ze wel gevraagd, vanzelfsprekend kennen zij deze wateren als geen ander. Ook wordt er nog steeds gevist en wordt de vangst verkocht aan de vele restaurants en resorts die er op Koh Lipe onder andere rondom Walking Street zijn.
SUPPORT DE URAK LAWOI OP KOH LIPE
Er zijn nog een aantal resorts die zelf door de Urak Lawoi op Lipe gerund worden. Dus als je Koh Lipe bezoekt dan weet je nu dat bij een boeking bij een van deze resorts je ook de Urak Lawoi support.
Walking Street op Koh Lipe | Image: ThailandMagazine
Vandaag de dag (2021)
Toch zijn er ook een aantal resorts en andere toeristische bedrijven op Koh Lipe die door de Urak Lawoi worden gerund. De overgang naar de moderne tijd is voor velen moeilijk geweest, vooral voor de oudere generatie was het zwaar. Vele huishoudens leven nog in bittere armoede. Niet alleen de Urak Lawoi hebben het zwaar, het zijn vooral de andere Chao Lay volkeren zoals de Moken die het nog moeilijker hebben. Van de Moken op de Surin Eilanden zijn er maar enkelen die de Thaise nationaliteit hebben. Zij kunnen eigenlijk geen kant op, de overheid heeft hun traditionele nomadische levensstijl aan banden gelegd en zitten gevangen op een, weliswaar paradijselijk, eiland. Het enige wat ze momenteel kunnen is fungeren als toeristische attractie. Maar toch houden we de moet erin…
WIST JE DAT?
In Thailand wonen er momenteel in totaal rond de 12.000 Chao Lay. Deze mensen van de zee leven in 44 gemeenschappen verdeelt over maar een aantal provincies in Thailand.
Moken Village op de Surin Eilanden | Image: Kent Wang (Flickr)
De toekomstige generatie
De jongere generatie heeft hier veel minder moeite met het aanpassen aan deze moderne tijden waarin elektriciteit en internet de normaalste zaken zijn. De nieuwe genaratie Urak Lawoi gaat steeds meer vaker studeren aan een hogeschool of universiteit, mogelijkheden die hun ouders nimmer gehad hebben. Velen keren na hun studie terug om hun gemeenschap te helpen. Dankzij hun Thaise nationaliteit hebben ze veel meer mogelijkheden dan de andere groepen Chao Lay de Moken en Moklen, waarvan de meesten nog steeds stateloos zijn. Daarom hopen we ook dat ook deze groepen in de toekomst meer kansen zullen krijgen en ooit een voorbeeld kunnen nemen aan de Urak Lawoi op Lipe.
WIST JE DAT?
Iemand uit de Urak Lawoi gemeenschap verdient niet meer dan 40.000 baht (€ 1.000 euro / $ 1.200,-) per jaar.
Image: Geertjan Preyde
Speciale dank aan Geertjan Preyde
Onze dank gaat uit naar Geertjan Preyde, door de Urak Lawoi op Lipe ook wel Somchai Preyde genoemd. Geertjan bezoekt Koh Lipe en de prachtige regio al tientallen jaren en heeft zelfs een onderkomen op Lipe. Hij staat erg dichtbij de Urak Lawoi die hem in hun gemeenschap hebben omarmd. Wij snappen ook waarom, dankzij hem is dit artikel tot stand gekomen en hij is beheerder van de Facebookpagina The Urak Lawoi. Mede dankzij zijn inzet geloven wij dat de geschiedenis en cultuur van de Urak Lawoi nimmer vergeten zal en mag worden! Dit artikel is een ode aan de Urak Lawoi op Koh Lipe.
Images: Geertjan Preyde
NOG MEER NUTTIGE EN LEUKE INFORMATIE OVER THAILAND
